“นโยบายลดอันตรายทำให้ผมรู้สึกว่าตัวเองมีทางเลือก และรู้สึกปลอดภัยขึ้น”

“ผมก็ยังใช้ยาอยู่นะ แต่ผมรู้สึกไม่เหมือนเดิมแล้ว แต่เราต้องใจเย็นอธิบายและสร้างความเข้าใจกับคนในสังคมมากกว่านี้”

“ดีนะ ไม่น่าจะมีคนคิดโครงการนี้ได้ เพราะมันเป็นผลกระทบของคนส่วนน้อย เป็นพฤติกรรมของคนส่วนน้อยที่ยังเลิกยาไม่ได้ พอมีคนคิดได้ ผมเลยรู้สึกเหมือนเราเป็นส่วนหนึ่งของสังคม ถูกให้ความสำคัญ  มีคนเห็นและอยากช่วย”

ข้างบน เป็นคำพูดของอาสาสมัครที่แสดงความรู้สึกเกี่ยวกับนโยบายลดอันตราย หลังจากฉันถามว่าเขารู้สึกอย่างไร..
 

จากคำตอบข้างบน..ทำให้รู้สึกได้ว่า ก่อนหน้านี้ เขาในฐานะผู้ใช้ยา รู้สึกเป็นคนส่วนน้อยที่ไม่ได้รับการให้ความสำคัญ  เขาไม่รู้สึกเป็นส่วนหนึ่งของสังคม และเขาประหลาดใจที่มีคนคิดและให้ความสำคัญกับเรื่องนี้
 หากให้มองหาที่มาของความประหลาดใจนั่นน่ะหรือ? 

 มันอาจจะมาจากว่า ที่ผ่านมาในงานผู้ใช้ยาถูกพูดคุยและนำเสนอใน   ภาพลบมาโดยตลอด ตั้งแต่ว่าผู้ใช้ยาคืออาชญากร ยาเสพติดมันผิดกฎหมายจำเป็นต้องถูกจัดการ เราถูกบอกถูกสอนให้คิดและเชื่อแบบนั้นมา ฉันว่ายากนะที่จะมีใครตอบตัวเองได้ตั้งแต่เด็กว่าอยากเป็นอะไร  บอกว่าตนเองจะทำพฤติกรรมแบบนั้นแบบนี้ได้      ตั้งแต่แรก แต่อาจจะมีคนพยายามบอกตัวเองว่า ฉันไม่มีวันข้องเกี่ยวกับการใช้ยา เพราะยามันไม่ดีเพราะสิ่งที่เราได้เรียนรู้คือมันไม่ดี       คนใช้ยาคือคนมีปัญหา คือคนไม่ดี ในมุมของฉันดีไม่ดีมันกระจายอยู่ทั่วไปทุกกลุ่มอยู่แล้วเพราะมันดูกันจากพฤติกรรม 

สิ่งที่เราไม่ค่อยได้พูดคุยแลกเปลี่ยนกันก็คือว่า...มีอะไรไหมที่ทำให้คนตัดสินใจใช้ยา เราพบว่ามีปัจจัยและเหตุผลต่างๆ อีกมากมาย ที่ทำให้คนต้องไปข้องเกี่ยวหรือใช้ยาเสพติด ในบางเหตุผลเราอาจจะเคยรับรู้และยอมรับได้ แต่ในบางเหตุผลเราไม่เคยรู้และอาจยอมรับไม่ได้ เราต้องถามตัวเองว่าเกิดจากอะไร เพราะเหตุผลที่มาที่ไปของแต่ละคนล้วนต่างกัน  จะมีคนพยายามคิดว่าจะถามคนใช้ยาว่า “เพราะอะไร” มากกว่า “ทำไม” บ้างไหม  

 จะมีคนคิดต่อไหมว่าคนที่ใช้ยาอยู่อย่างไร หากเจ็บป่วยจะไปที่ไหน  หากยังใช้อยู่จะมีความเสี่ยงอะไรบ้างถ้าพอใจ    จะใช้อยู่ต่อไปเรื่อยๆ จะมีทางทำให้ตนเองปลอดภัยไปตลอดได้ไหม หรือหากอยากเลิกแบบจริงๆ จังๆ จะทำอย่างไร และหากเลิกแล้วจะกลับมาใช้ยาอีก คนอื่นจะคิดอย่างไร จะมีคนเข้าใจไหม
สำหรับฉันแล้วสิ่งที่รับรู้มาโดยตลอดคือ บ้านเรามีการพยายามทำงานมานานเรื่องการทำให้คนเลิกยา และปราบปรามไม่ให้มียาในชุมชน แต่ก็ยังมีคนจำนวนหนึ่งแน่ๆ ที่ยังใช้ยาด้วยวิธีการฉีดต่อไป 

 สิ่งที่จะเกิดขึ้นจากการพยายามทำแบบนั้นคือ....เมื่อของหายากขึ้นเนื่องจากถูกปราบปราม ก็ทำให้พยายามหายาตัวอื่นมาใช้ ในขณะเดียวกันก็มีการปรับเปลี่ยนวิธีการใช้ ซึ่งเราพบว่ายิ่งทำให้ผู้ใช้ยาเกิดความเสี่ยงต่อสุขภาพมากยิ่งขึ้น
ฉันคิดว่าสิ่งสำคัญคือ การแก้ปัญหาอะไรสักอย่างเราต้องมองมันอย่างรอบด้าน ยึดจากสถานการณ์จริง การแก้ปัญหายาเสพติดเองก็เช่นเดียวกันที่เราจะปฎิเสธไม่ได้ว่ายังคงมียา และผู้ใช้ยาอยู่จริง แล้วเราจะรับมืออย่างไร ทั้งในแง่การป้องกัน และการดูแลให้เขาปลอดภัย
จะทำอย่างไรเราถึงจะสามารถเข้าถึงเขา แบบที่ไม่ใช่การจับกุมหรือบังคับบำบัด แต่ได้คุยกับคนที่ยังใช้อยู่ ให้ได้บอกเขา พูดคุยกับเขาเรื่องความปลอดภัย นำเสนอทางเลือกอื่นๆ ให้เขาได้ตัดสินใจด้วยตัวเอง

และเราหวังว่าในระยะยาวการพูดคุย-ทำงานกับเขา      น่าจะช่วยให้เขาปรับเปลี่ยนพฤติกรรมได้ หรือนำไปสู่การทำให้คนสามารถคิดวิเคราะห์ จัดการวางแผนชีวิตตนเองได้หรืออาจจะทำให้   เขาเข้มแข็งขึ้นได้อย่างไร เพราะนั่นมันจะนำไปสู่การมีส่วนร่วมในการดูแลตนเองและรับผิดชอบต่อคนอื่นนโยบายเรื่องการลดอันตราย จากการใช้ยาเสพติดจึงเป็นทางเลือกสำคัญ ที่จะนำไปสู่แนวทางการทำงานเพื่อให้เขาปลอดภัย ซึ่งเราสามารถดำเนินงานควบคู่ไปกับการป้องกันไม่ให้คนมาใช้ยา ในขณะเดียวกัน  แต่เวลาพูดเรื่องลดอันตราย คนมักคิดไปเลยว่ามันคือเข็มเป็นนโยบายแจกเข็ม แต่จริงๆ แล้วมันมีบริการอื่นอีกสำหรับคน 1 คน

นอกจากนั้นเราต้องมองว่าเข็มใหม่คืออุปกรณ์ป้องกันการติดเชื้อเอชไอวี ตับอักเสบบีและซี ของผู้ใช้ยาเสพติดชนิดฉีดเหมือนที่เราพูดว่าถุงยางอนามัยป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีจากการมีเพศสัมพันธ์
การสนับสนุนและช่วยกันส่งเสียงในการดำเนินนโยบายนี้ โดยเฉพาะที่จะมีการนำร่องใน 10 จังหวัดจึงเป็นเรื่องสำคัญ ที่ต้องพิสูจน์ให้ได้ว่ามันช่วยอะไรบ้าง มันดีกว่าไม่มีนโยบายนี้อย่างไร แผนปฏิบัติการชัดเจนคืออะไร สังคมรับรู้และเข้าใจว่ามันแบบไหน เพราะท้ายที่สุดนโยบายก็คือนโยบายค่ะ มันจะเป็นจริงไม่ได้ถ้าคนที่อยู่ภายใต้นโยบายไม่เข้าใจ

ที่สำคัญ ฉันเชื่อว่าทุกคนคิดได้ ตัดสินใจได้ด้วยตนเองค่ะ หากเราดำเนินการบนความเชื่อเรื่องนี้ มันแปลว่าจะทำให้เราทำงานเรื่อง การลดอันตรายได้อย่างเข้าใจมากขึ้น ว่า                                              เรากำลังดูแลประชากรของประเทศ 1 คน  ที่ ณ วันนี้เขายังคงใช้ยาอยู่ ในอนาคตเราอาจจะคุยกับเขาเรื่องปรับเปลี่ยนพฤติกรรม เรื่องเลิกได้

 แต่วันนี้ถ้าเลือกได้ ขอเลือกให้เขาปลอดภัยก่อนได้ไหม...