อริยสัจ 4 เป็นแก่นของพุทธศาสนาที่ทำให้เราได้เรียนรู้ว่า ตราบใดที่เกิดเป็นมนุษย์จะต้องพบกับความทุกข์แน่นอน ทุกข์มีหลายรูปแบบ มนุษย์ก็มีหลายรูปแบบ เมื่อพบกับความทุกข์ต่างก็หาหนทางแก้ไขกันไป ยิ่งหากตัดกิเลสไม่ได้ทุกข์ก็จะยิ่งเพิ่ม เป็นวงจรชีวิตที่มนุษย์จะต้องประสบและแก้ไขกันด้วยสติปัญญาให้เข้าที่จนได้

เงินตรา เป็นสิ่งที่มนุษย์ถือเป็นเครื่องมือวิเศษ คิดว่าจะช่วยบำบัดได้สำเร็จหมด ทั้งชีวิตมักจะทุ่มเทตลอดเพื่อให้ได้มาให้มากที่สุด คิดว่าจะมีความสุขได้ต้องมีเงินก่อน มีเงินก็สามารถหาสิ่งที่ต้องการได้แล้วชีวิตจะมีความสุข ขณะเดียวกันเงินก็จะช่วยบำบัดทุกข์ที่รุมล้อมอยู่ให้หนักเป็นเบา หรือหายไปได้ ทั้งชีวิตจึงพัวพันอยู่กับเงิน เพราะไม่ได้ตัดความต้องการหรือกิเลสให้ลดน้อยลงไป

ผมมาคุยเรื่องนี้ด้วยได้รับหนังสือธรรมะฉบับกระเป๋าจาก พภ.วิวัฒน์ ธัมมะวัฑโฒ แห่งวัดโสมนัสราชวรวิหาร คุยถึงเรื่อง วิจัยจิตพิชิตทุกข์ กล่าวถึงเรื่องทั้งชีวิตของมนุษย์ต้องหาเงิน ด้วยหวังว่าเงินจะช่วยได้ทุกอย่างนั้นคงได้ไม่หมด ความสุขที่เกิดจากเงินซื้อมาเป็นความสุขที่หยาบ จะมีทุกข์เจือปนอยู่ด้วย อ่านดูแล้วเป็นข้อคิดที่ดี เลยอยากขอถ่ายทอดมาเล่าให้ฟัง

หลวงพี่ยกตัวอย่างเช่น เมื่อใช้เงินซื้ออาหารอร่อย ราคาแพง ได้มากินตามต้องการ แรก ๆ ก็ดูอร่อยดี นานเข้าก็เบื่อ ต้องแสวงหาเจ้าอื่นต่อไป เปลี่ยนไปไม่รู้จบสิ้น และอาหารอร่อยมักต้องปรุงอย่างดี ใส่สารหลายอย่างจะทำให้เกิดโรคภัยไข้เจ็บตามมา ไขมัน เบาหวาน ฯลฯ และโรคอ้วน

มีอย่างอื่นอีกหลายอย่างที่เงินบันดาลไม่ได้ อาหารอร่อยราคาแพงซื้อได้ แต่ซื้อความอยากอาหารไม่ได้ จิตใจที่ขุ่นมัวไม่อยากกินอะไรเงินช่วยไม่ได้ เงินซื้อที่นอนอย่างดีได้ แต่ซื้อการนอนหลับไม่ได้ คนที่จิตฟุ้งซ่าน ครุ่นคิดตลอดจะนอนไม่หลับน่าเห็นใจมาก บ้านที่อยู่ราคาสูงหาซื้อได้เช่นกัน แต่ครอบครัวที่ขาดความอบอุ่นแยกกันอยู่ซื้อไม่ได้ ปัญหายาเสพติด อาชญากรรม ล้วนจากเรื่องเงินทั้งนั้น

เมื่อเงินไม่ได้ตอบสนองความต้องการมนุษย์ได้หมด ก็น่าจะหาทางอื่นเป็นทางเลือกมาเพิ่มขึ้นอีกดีไหม? เป็นข้อคิดที่หลวงพี่ฝากไว้ ตราบใดที่ยังไม่ลดเรื่องกิเลสให้พอดีกับตัวเอง ความสุขเหมือนเงามายาที่เราเห็นอยู่ข้างหน้า เมื่อเราไขว่คว้ามาได้ จะอยู่เพียงชั่วคราว แล้วโดดหนีล้ำหน้าไปอีก เพราะเราเบื่อ เราต้องไล่ตามจับของใหม่กันไปเรื่อย คล้ายไล่ตามเงาตัวเอง ความสุขที่แท้จึงเป็นอนาคตที่ไม่มาถึงเสียที

หลวงพี่อดีตวิศวกรจุฬาฯ ได้สรุปชีวิตส่วนตัวที่ผ่านมาว่า ความสุขของอาตมาไม่ได้อยู่ที่เมืองไทย ไม่ได้อยู่ที่เมืองนอก ที่ไปทำงานและอยู่ถึง 5 ปี ไม่ได้อยู่ที่งานเลี้ยงสังสรรค์ ไม่ได้อยู่ที่เงินทองหรือวัตถุใด ๆ ความสุขอยู่ที่จิตใจ การวิจัยเพื่อเรียนรู้ว่า ทำอย่างไรจิตใจจึงเป็นสุขไม่เป็นทุกข์ สำคัญเหนืออื่นใด

การฝึกสติหรือสมาธิให้จิตอยู่กับตัว ในชีวิตประจำวันให้รู้กายที่เคลื่อนไหว รู้ว่ากายอยู่ในท่าไหน กำลังทำอะไร หรือเมื่อเดินจงกรม เมื่อเท้ากระทบพื้นก็รู้สึกถึงการกระทบ รู้แบบสบาย ๆ ไม่ต้องตั้งใจมาก ไม่ต้องรู้ว่าซ้ายหรือขวา ไม่ต้องใส่ใจการเคลื่อนไหว ใส่ใจเพียงการกระทบพอ ทำไปเรื่อย ๆ เผลอเมื่อใดก็เริ่มต้นใหม่ การรู้สึกตัวอย่างต่อเนื่อง เป็นภาวนามัยปัญญา ซึ่งจะตัดกิเลสได้จิตจะเป็นสุขที่ถาวร

พภ.ณรงค์ศักดิ์ เนียมนัด อดีตหัวหน้าคณะศาลอุทธรณ์ ขณะนี้ได้ลาไปบวชอยู่ที่วัดโกเมศรัตนาราม อ.สามโคก ปทุมธานี ได้ให้หลักไว้ตอนก่อนบวชว่า ตัวอยู่ที่ไหน ใจอยู่ที่นั่น, กายทำอะไรให้ใจอยู่กับสิ่งนั้น จะทำให้จิตอยู่กับตัวตลอดไป

พภ.เกรียงศักดิ์ วัชรพล ได้ลาไปบวชที่วัดญาณสังวรจ.ชลบุรี ได้บอกไว้ก่อนบวชว่า หากจิตอยู่กับตัวอยู่ในร่างกายเราตลอด เราจะไม่คิดอะไรก็จะไม่มีทุกข์ จิตออกไปเมื่อไรให้เรียกกลับมาใหม่ ฟังดูง่ายแต่ปฏิบัติยาก คอยจะกระโดดออกไปเรื่อย มีโอกาสจะไปกราบทั้งสองรูปขอศึกษาธรรมต่อด้วย

เรื่องการฝึกสมาธิ ฝึกจิต ฝึกสติ ให้อยู่กับตัว เป็นเรื่องละเอียดอ่อน แต่ละแห่งจะมีวิธีการต่างกันไป ใครถูกจริตกับแบบใดก็ทำแบบนั้น ถ้าสามารถทำต่อไปถึงมหาสติปัฏฐาน 4 ด้วยยิ่งสมบูรณ์ จิตที่อยู่นิ่งไม่คิดอะไร จะเป็นจิตที่มีความสุข บ่งบอกมาที่ใบหน้าให้ยิ้มแย้มแจ่มใส อารมณ์ดี เป็นเสน่ห์แก่ผู้พบเห็นอยากพูดคุยด้วย

การทำสมาธิหรือฝึกให้สติอยู่กับตัวตลอดแม้กายจะนิ่งหรือเคลื่อนไหวมาใช้ในชีวิตประจำวัน เป็นทางเลือกอย่างหนึ่งที่จะช่วยให้ทุกข์รอบตัวได้ลดน้อยลง.