“กำยาน”บำรุงหัวใจ คลายเครียด

เคยมีโอกาสไปชมสวนสมุนไพรที่ศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อน อันเนื่องมาจากพระราชดำริ จ.ฉะเชิงเทรา มีสมุนไพรชนิดหนึ่งที่นักท่องเที่ยว(ผู้หญิง)ไม่กล้าแตะ   แต่ชนิดอื่นกลับมีแอบขโมยไป สอบถามเจ้าหน้าที่ได้ความว่าอาจจะเป็นเพราะชื่อกระมัง มันแสลงใจที่ชื่อว่า"กำยาน"

        สมุนไพรที่คนเอเชียรู้จักมานับร้อยปีสำหรับ “กำยาน” มีสรรพคุณทางยา อาทิ แก้ไอ ห้ามเลือด ขับปัสสาวะ ขับเสมหะ บำรุงหัวใจ ลดความเครียด ยาฝาดสมาน ขับลม ทำให้รู้สึกสบายใจขึ้นด้วย

      เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง อยู่ในวงศ์ STYRACACEAE สูง 20-25 เมตร ลำต้นตรง เปลือกสีเทา 

     ใบ เป็นใบเดี่ยว ขึ้นเรียงสลับตามกิ่ง ทรงรี  แกมรูปหอก โคนสอบ ปลายใบแหลม ขอบใบเรียบ เส้นแขนงใบ 7-9 คู่

     ดอก ออกเป็นดอกช่อ ตามซอกใบและที่ปลายกิ่งขนาดเล็ก มีกลีบเลี้ยงติดกันเป็นรูปถ้วย ปลายดอกหยัก มี 5 กลีบ มีเกสรเพศผู้ 10 อัน เกสรเพศเมีย 1 อัน

      ผล ทรงกลมออกแป้น เส้นผ่านศูนย์กลาง 2-3 เซนติเมตร เปลือกมีขนสีขาว ผลจะแห้งและแตกเป็น 3 ส่วน ด้านในมีเมล็ดกลม 1 เมล็ด ขยายพันธุ์ เพาะเมล็ด ชอบดินร่วน ความชื้นมาก

 ชนิดของกำยาน
            กำยาน คือ ยางหรือชันน้ำมัน (Oleoresin) ที่ได้จากพืชในสกุล Styrax หลายชนิด คำว่า “กํายาน” มาจากภาษามลายูว่า “Kamyan” อ่านว่า “กำ-มิ-ยาน” โดยกำยานที่มีขายในท้องตลาดจะมีอยู่ด้วยกัน 2 ชนิด คือ

              กำยานญวน หรือ กำยานหลวงพระบาง (Siam Benzoin) เป็นกำยานที่ได้จากพืชชนิด Styrax tonkinensis Craib ex Hartwich ซึ่งคล้ายคลึงกับพืชชนิดทั้งสองชนิดแรก ลักษณะเป็นเม็ดกลมรีขนาดเล็ก ส่วนมากมีความยาวน้อยกว่า 2-3 เซนติเมตร ทึบแสง เปราะ ชั้นในมีสีน้ำนมขาวขนาดเล็ก แต่เมื่อเก็บไว้นาน ๆ จะค่อย ๆ เปลี่ยนเป็นสีแดงปนน้ำตาล ใส หรือทึบแสง กำยานชนิดนี้เป็นกำยานชนิดที่ดีที่สุด เพราะกำยานชนิดนี้ส่งออกขายจากเมืองของราชอาณาจักรสยาม ในทางการค้ากำยานชนิดนี้จะแบ่งออกเป็น 2 ชนิด คือ ชนิดเป็นเม็ดกลมรี เม็ดไม่ติดกัน (Tear Siam Benzoin) และชนิดที่เป็นเม็ด ๆ ติดกันเป็นก้อน มีลักษณะเป็นก้อนเหลี่ยมตามลักษณะของหีบไม้ที่บรรจุ (Block Siam Benzoin) แต่ชนิดที่ดีที่สุดคือ ชนิดที่เป็นเม็ดกลมรี เกาะติดกันหลวม ๆ ไม่แน่น ถ้าเป็นชนิดธรรมดาจะเป็นเม็ดกลมรี ติดกันแน่น กำยานชนิดนี้นิยมใช้เป็นสารให้คงกลิ่น (fixative) ในน้ำหอม สบู่ ครีม สารซักฟอก เป็นต้น[3]
กำยานญวน

               กำยานสุมาตรา (Sumatra Benzoin) เป็นกำยานที่ได้จากพืช 2 ชนิด คือ Styrax benzoin Dryand. และ Styrax paralleloneurus Perkins กำยานชนิดนี้จะมีลักษณะแตกต่างจากกำยานญวนตรงที่มีสีเทามากกว่า ไม่ค่อยมีส่วนที่เป็นก้อนกลม ๆ รี ๆ มักมีเศษไม้และของอื่น ๆ ปนอยู่ และมีความหอมน้อยกว่ากำยานญวน แต่จะนิยมนำมาใช้ประโยชน์ทางยามากกว่า โดยใช้เป็นยาขับเสมหะ ขับปัสสาวะ ใช้เป็นยาฆ่าเชื้อ และเป็นยาฝาดสมาน[3]
กำยานสุมาตรา

              ส่วนวิธีการเก็บยางนั้นจะทำได้โดยการใช้มีดหรือของมีคมสับฟันไปตรงลำต้นหรือเปลือกเพื่อให้ยางออกมา แล้วปล่อยทิ้งไว้ประมาณ 60 วัน เพื่อให้ยางแห้งแข็ง แล้วจึงค่อยแกะออกจากลำต้น ซึ่งเรียกว่า “Tear” โดยยางของกำยานที่นำมาใช้ทำยานั้นให้เลือกเอาแต่ต้นที่มีอายุประมาณ 3-6 ปี เพราะในช่วงนี้ยางที่ออกมาจะมีสีขาวบริสุทธิ์และมีกลิ่นหอม ซึ่งจัดว่าเป็นยางชั้นหนึ่ง หรือที่เรียกว่า “Head benzoin” ส่วนต้นที่มีอายุประมาณ 7-9 ปี ยางที่ออกมาจะเป็นสีน้ำตาล เรียกว่า “Belly benzoin” และสำหรับต้นที่มีอายุมากกว่า 9 ปีขึ้นไป ยางที่ได้นั้นจะเป็นสีน้ำตาลดำ เรียกว่า “Foot benzoin” ซึ่งเป็นยางที่สกปรก  

หมายเหตุ : กำยานมีหลายชนิด ของประเทศไทยคือชนิด Styrax benzoin Dryand., ของประเทศเวียดนามคือชนิด Styrax tonkinensis Craib ex Hartwich ทั้งสองชนิดนี้สามารถนำมาใช้แทนกันได้