ปัจจุบันการเกิดโรคติดเชื้อร้ายแรงชนิดใหม่ที่ไม่เคยพบมาก่อน หรือโรคร้ายแรงชนิดเดิมดื้อยา

กลับมาแพร่ระบาดและก่อให้เกิดโรคต่อมนุษย์รุนแรงและเรื้อรังมากขึ้น ทำให้การรับมือกับโรค

ต่าง ๆ ต้องมีประสิทธิภาพด้านการสาธารณสุข การป้องกันและรักษาด้วยผู้เชี่ยวชาญ ที่สำคัญ

ต้องเร่งพัฒนางานวิจัยด้านวิทยาศาสตร์การแพทย์ที่ครอบคลุมหลายมิติ
   
ศ.ดร.ศกรณ์ มงคลสุข คณบดีคณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล และหัวหน้าหน่วยวิจัยด้าน

โรคติดเชื้ออุบัติใหม่และอุบัติซ้ำจากแบคทีเรีย เปิดเผยว่า สาเหตุของโรคร้ายแรงที่คร่าชีวิตมนุษย์

เกิดจากเชื้อปรสิต จุลชีพ เชื้อรา แบคทีเรีย หรือไวรัส ก่อให้เกิดโรคติดเชื้ออุบัติใหม่หรือโรคติด

เชื้ออุบัติซ้ำ โดยมีตัวช่วยนำโรคหรือพาหะ เช่น ยุง แมลง เห็บ ไร ริ้น ซึ่งมีการปรับตัวผันแปรเปลี่ยน

ไปตามบรรยากาศของโลกที่ผันผวน โดยโรคหลัก ๆ ได้แก่ โรคมาลาเรีย โรคไข้เลือดออก วัณโรค

และโรคติดเชื้อในโรงพยาบาล 
   
“โรคติดเชื้อในโรงพยาบาล” นับเป็นปัญหาที่รุนแรงมากขึ้นในปัจจุบัน โดยเฉพาะเชื้อแบคทีเรียเป็น

เชื้อโรคที่สามารถแพร่กระจายในโรงพยาบาลโดยบุคลากร อุปกรณ์แพทย์ น้ำยาฆ่าเชื้อ และอาหาร

เมื่อผู้ป่วยที่พักรักษาตัวมีภาวะป่วยรุนแรงและมีภูมิคุ้มกันต่ำทำให้เกิดการติดเชื้อในร่างกายได้

หลายระบบ เช่น เกิดโรคปอดบวมและภาวะติดเชื้อในกระแสเลือด ปัจจัยที่ทำให้รุนแรงคือเชื้อนี้มี

ความสามารถในการเกาะยึดติดกับเยื่อบุผิว มีการสร้างโปรตีนจำเพาะที่มาทำลายเนื้อเยื่อ อีกทั้ง

ยังสร้างส่วนที่ทำหน้าที่เหมือนเกราะป้องกันผิวชั้นนอกของเชื้อ และมีคุณสมบัติดื้อต่อยาปฏิชีวนะ

การรักษาด้วยการให้ยาอาจไม่ได้ผลหรือบางกรณีต้องผ่าตัดเอาเนื้อเยื่อส่วนที่ติดเชื้อออก งานวิจัย

จึงมุ่งศึกษาไปถึงกลไกการดื้อยาของเชื้อดังกล่าว ซึ่งพยายามใช้เทคนิคและความรู้ทางอณูพันธุ

ศาสตร์โมเลกุลและชีววิทยาการแพทย์มาช่วย เพื่อนำไปสู่ การออกแบบยาปฏิชีวนะใช้สำหรับเชื้อ

ที่มีการดื้อยา เป้าหมายในอนาคตคือใช้ยาอย่างจำเพาะเจาะจง และมีประสิทธิภาพ
   
“โรคมาลาเรีย” หรือไข้จับสั่น เกิดจากเชื้อปรสิตที่มีชื่อว่า “พลาสโมเดียม” รศ.ดร.จิรันดร ยูวะนิยม

นักวิจัยจากศูนย์วิจัยโครงสร้างและการทำงานของโปรตีน คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล

ร่วมมือกับกลุ่มวิจัยหลายกลุ่ม มีหัวหน้าโครงการคือ ศ.ดร.ยงยุทธ ยุทธวงศ์ ที่ BIOTEC  เปิดเผยว่า

เชื้อมาลาเรียมีเอนไซม์ตัวหนึ่ง คือเอนไซม์ไดไฮโดรโฟเลต-รีดัคเตส หรือเรียกย่อ ๆ ว่า

“ดีเอชเอฟอาร์” (DHFR) การรักษาใช้ยาประเภทแอนติโฟเลต ซึ่งมีศักยภาพในการยับยั้ง

เอนไซม์นี้ แต่ปัจจุบันพบว่าเชื้อพลาสโมเดียมดื้อต่อยา โดยกลไกการดื้อยาเกิดจากการกลาย

พันธุ์ของยีนที่ทำหน้าที่สร้างเอนไซม์ดีเอชเอฟอาร์ การศึกษาวิจัยโครงสร้างสามมิติของผลึก

เอนไซม์ดีเอชเอฟอาร์ และการเปลี่ยนแปลงบริเวณที่ยาจับกับเอนไซม์ของเชื้อดื้อยานี้จึงมี

ความสำคัญ เพราะสามารถนำไปใช้ในการออกแบบยาหรือสารยับยั้งตัวใหม่เพื่อใช้เป็นยาต้าน

มาลาเรียชนิดดื้อยาที่มีประสิทธิภาพดีกว่าเดิม ปัจจุบันทางคณะฯ ได้สังเคราะห์สารยับยั้งได้

หลายชนิดแล้วและมีแนวโน้มที่จะพัฒนาต่อไปเป็นยาตัวใหม่ได้ 
    
“โรคไข้เลือดออก” มีงานวิจัยเกี่ยวกับการหาสารป้องกันไวรัสไข้เลือดออกจากเชื้อแบคทีเรียใน

เซลล์ยุงลาย เป็นนวัตกรรมใหม่ในการป้องกันและรักษาโรคไม่ต้องพึ่งสารสังเคราะห์

รศ.ดร.ปัทมาภาณ์ กฤตยพงษ์ หัวหน้าศูนย์วิจัยเพื่อความเป็นเลิศพาหะและโรคที่นำโดยพาหะ

คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล อธิบายว่า ทีมวิจัยได้ตั้งสมมุติฐานว่า แบคทีเรียโวบาเกีย

ที่อยู่ร่วมกับเซลล์ของยุงลายบางชนิดจะผลิตและหลั่งสารบางอย่างเพื่อป้องกันไม่ให้เชื้อโรค

เข้าสู่เซลล์ของยุงเอง โดยศึกษาเปรียบเทียบระหว่างยุงที่มีแบคทีเรียโวบาเกียและยุงที่ไม่มี

แบคทีเรียนี้ หลังการใส่เชื้อไวรัสไข้เลือดออกเข้าไป พบว่ายุงที่มีแบคทีเรียในเซลล์มีอัตราการ

ติดเชื้อต่ำมาก ความคาดหวังต่อไปคือจะสามารถหาสารที่มีประสิทธิภาพป้องกันการติดเชื้อไวรัส

ไข้เลือดออก การศึกษาวิจัยนี้จึงเป็นอีกทางเลือกหนึ่งในการป้องกันและรักษาโรคไข้เลือดออก

เพราะมีความพยายามทำวัคซีนไข้เลือดออกกันมากว่า 20 ปี

แต่ก็ยังไม่มีวัคซีนที่ได้ผลดี เนื่องจากไวรัสไข้เลือดออกมีถึง 4 สายพันธุ์ ดังนั้นวัคซีนที่ดีต้องป้องกัน

ได้ทุกสายพันธุ์ จึงต้องใช้เวลาในการพัฒนา ส่วนแนวทางใหม่ในการบำบัดรักษายังรวมถึงงาน

วิจัยเรื่องภูมิคุ้มกันบำบัดของเซลล์เม็ดเลือดขาวที่สามารถต่อต้านเชื้อไวรัสไข้เลือดออกโดย

ดร.พญ.พรพรรณ มาตังคสมบัติ-ชูพงศ์ จากภาควิชาจุลชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
    
“เชื้อวัณโรค” หรือ “มัยโคแบคทีเรีย ทูเบอร์คูโลซิส” แบคทีเรียที่เป็นปัญหาวิกฤติทางสาธารณสุข

องค์การอนามัยโลกจัดให้ประเทศไทยอยู่อันดับ 17 จาก 200 ของกลุ่มประเทศที่มีปัญหาวัณโรค

แพร่ระบาด ประมาณการว่าผู้ติดเชื้อ 1 คนสามารถแพร่เชื้อต่อไปได้ถึง 15 คน มีการติดเชื้อง่าย

และรุนแรงยิ่งขึ้นในกลุ่มเสี่ยงที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง โดยจำนวนผู้เสียชีวิตจากวัณโรคทั่วโลกสูงถึง

2 ล้านคนต่อปีและกำลังเพิ่มขึ้น 
   
การตรวจคัดกรองที่มีประสิทธิภาพ แม่นยำและรวดเร็วจึงสำคัญ เพราะหลังจากติดเชื้อแล้วระยะพัก

ตัวในผู้ติดเชื้อก่อนแสดงอาการมีตั้งแต่เป็นเดือนถึงเป็นปี ผู้ป่วยอาจมีอาการไม่มากแต่แพร่เชื้อได้

มากผ่านทางเสมหะที่กระจายในอากาศ จึงสามารถแพร่ไปยังประชากรหลายกลุ่มโดยไม่จำกัดเพศ

อายุ อาชีพ จึงน่าวิตกอย่างมาก รศ.ดร.อังคณา ฉายประเสริฐ คณะแพทยศาสตร์ ศิริราชพยาบาล

และ รศ.นพ. ประสิทธิ์ ผลิตผลการพิมพ์ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ได้ร่วมกันวิจัยและ

พัฒนาวิธีการตรวจวินิจฉัยแบบทราบผลเร็วได้สำเร็จ สามารถตรวจหาดีเอ็นเอของเชื้อวัณโรคในสิ่ง

ส่งตรวจที่ทำให้สามารถจำแนกเชื้อมัยโคแบคทีเรียแต่ละชนิดอย่างแม่นยำรวดเร็ว แต่ปัญหาที่

สำคัญของวัณโรคคือ การดื้อยา ซึ่งเชื้อวัณโรคมีการดื้อยาทั้งชนิดดื้อยาบางขนานและชนิดดื้อ

ยารุนแรงหลายขนาน และมีผู้ป่วยติดเชื้อดื้อยาเพิ่มขึ้น ภาวะที่น่าเป็นห่วงคือหากเกิดการดื้อยา

แล้วจะไม่มียาตัวไหนสามารถรักษาได้ นอกจากการวินิจฉัยแบบทราบผลเร็วเพื่อจำแนกเชื้อ

อย่างรวดเร็วแล้วจำเป็นต้องมีการคิดค้นพัฒนายาต้านวัณโรคชนิดดื้อยารุนแรงด้วย
   
อย่างไรก็ตามการจัดการกับภาวะเสี่ยงต่อการแพร่ระบาดของเชื้อโรคต่าง ๆ ต้องเน้นการ

บูรณาการทั้งด้านสาธารณสุขการแพทย์เพื่อการจำแนกและรักษาและการค้นคว้าด้านวิทยาศาสตร์

เพื่อหากลไกในการรับมือและหาคำตอบในการป้องกันโรคร้ายที่สร้างปัญหาให้มนุษย์ โดยใน

วันที่ 10-12 ตุลาคม 2554 นี้ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ได้เป็นเจ้าภาพร่วมกับ

สมาคมวิทยาศาสตร์แห่งประเทศไทยฯ ในการจัดประชุมวิชาการวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

แห่งประเทศไทย ครั้งที่ 37 (วทท.37) ขึ้นที่โรงแรมเซ็นทาราแกรนด์ฯ เพื่อเสนอผลความก้าว

หน้างานวิจัย ผู้สนใจสามารถเข้าร่วมฟังและแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับนักวิจัยหลากหลาย

สาขาได้โดยตรง ขณะเดียวกัน พวกเราเองก็ควรหมั่นดูแลสุขภาพรักษาความสะอาดให้ถูก

หลักอนามัยเพราะเชื้อโรคต่าง ๆ เกิดจากความสกปรกและความไม่รู้เท่าทันโรคทั้งสิ้น..!!.