ไตเป็นอวัยวะสำคัญส่วนหนึ่งของร่างกาย มีรูปร่างคล้ายเมล็ดถั่ว อยู่บริเวณหลังทั้งสองข้าง ขนาดเท่ากำปั้นมือ เวลาเกิดเป็นโรคขึ้นมา มักเป็นพร้อมกันทั้งสองข้าง ทำให้เกิดอาการเห็นเด่นชัดทันที หากไม่ได้คอยดูแลให้ดีจะทำให้อายุไม่ยืนยาว

หน้าที่ของไต คอยขับของเสียจากการเผาผลาญ มักเป็นอาหารประเภทโปรตีน คอยควบคุมปริมาณของน้ำ เกลือแร่ โดยขับออกมาทางปัสสาวะ ผลิตและควบคุมการทำงานของฮอร์โมน เช่น ฮอร์โมนควบคุมปริมาณของธาตุแคลเซียม และฮอร์โมนที่กระตุ้นการสร้างเม็ดเลือดแดง

ไตวาย เป็นอาการสุดท้ายของโรคไต เริ่มแรกจะค่อยเสียหน้าที่ก่อน การทำงานเสื่อมลง และค่อยเพิ่มมากขึ้น ระยะนานขึ้นจนเรียกไตวายเรื้อรัง มีหลายสาเหตุ อาทิ จากโรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูง หลอดเลือดไปเลี้ยงไตตีบลง ทางเดินปัสสาวะอุดตันจากนิ่ว ยาบางชนิด ฯลฯ

การควบคุมดูแล ผู้ที่เป็นโรคไตวายเรื้อรัง จะต้องได้รับการดูแลทั้งชีวิตประจำวัน ความเป็นอยู่ และอาหารการกินพร้อม ซึ่งเป็นเรื่องใหญ่มากในการควบคุมดูแล เช่น อาหารจะต้องเป็นพวกโปรตีนต่ำ ปลาและไข่ขาวเป็นหลัก เลี่ยงเครื่องในสัตว์ ไขมันสัตว์ กะทิ จะทำให้ไขมันสูง งดอาหารรสเค็มเพราะจะทำให้บวมขึ้น จำกัดเรื่องน้ำ ให้จำนวนลดน้อยลง เพราะไตเสื่อมขับน้ำออกได้ยาก งดพวกผลไม้ นมสด เนย และไข่แดง ฯลฯ

การรักษา เป็นการรักษาประคับประคองด้วยการฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม อาทิตย์ละ 2-3 ครั้ง หรือให้ผ่านน้ำล้างทางหน้าท้อง ซึ่งสามารถฝึกทำเองที่บ้านได้ และต้องทำวันละหลายครั้ง

บังเอิญผมได้พบคนไข้ที่เป็นไตวายเรื้อรังมาเล่าทุกข์ให้ฟัง ได้ผ่านอุปสรรคต่าง ๆ มามาก เห็นว่าน่าจะเป็นประโยชน์ จึงขอถ่ายทอดมาแก่ท่านผู้อ่าน

คุณฉันทนา อายุ 60 ปี เมื่อประมาณ 20 ปีมาแล้ว เริ่มสังเกตเห็นว่าสุขภาพตัวเองเปลี่ยนไป เหนื่อยง่าย ปัสสาวะบ่อย ปัสสาวะเป็นฟอง กลางคืนที่เคยนอนหลับดีกลับไม่ค่อยหลับ ไปปรึกษาแพทย์ ตรวจพบปัสสาวะมีเม็ดเลือดแดง หน้าที่ของไตเสื่อมลง creatinine ปกติไม่เกิน 1.2 ขึ้นมา 3.3 เริ่มรู้แล้วว่าเป็นโรคไตมานานและค่อย ๆ เพิ่มขึ้นมาเรื่อย ๆ

อาการที่ค่อยเด่นชัด คือบวมที่เท้าเกิดตะคริวบ่อย ซีดลงเห็นได้ชัด จากฮอร์โมนกระตุ้นสร้างเม็ดเลือดแดงลดน้อยลง ผิวจะเป็นสีคล้ำดำจากของเสียคั่งไตขับไม่ออก แพทย์ได้จำกัดน้ำกิน กินวันละ 500 ซีซี กินปลา ไข่ขาวเป็นหลัก ผักสดสีเขียวแก่, ยอดผักงด เริ่มไปจองเตียงเพื่อฟอกเลือด และเตรียมไปทำการต่อเส้นเลือด เพื่อแทงเข็มเวลาฟอกเลือดล่วงหน้าไว้ 3 เดือน

ทุกข์ของคนไข้ ในช่วงนี้ที่เปลี่ยนจากปกติไป อาหารต้องควบคุมให้โปรตีนต่ำ ยอดผักสดงดกลัวยูริกสูง เดินทางไปไหนลำบาก เพลีย เท้าบวม เหนื่อยง่ายไม่แข็งแรง ผิวหนังสีดำคล้ำขึ้น คล้ายของเสียมาติดแถวผิวหนังถูกขับออกไม่ได้ จำกัดน้ำกิน กระหายมาก แม้จะกินยาต้องกินน้ำน้อย ๆ กลางคืนนอนไม่ค่อยหลับทำให้เพลีย ความดันขึ้น
สูงตลอด และความจำช้ามาก จำอะไรไม่ค่อยได้

ฟอกเลือดด้วยไตเทียม ต้องมารับการฟอกเลือดอาทิตย์ละ 3 ครั้ง ปัสสาวะไม่ค่อยออกเลยระยะนี้ เพราะน้ำถูกฟอกออกไปหมด ได้จองคิวเพื่อเปลี่ยนไตไว้ ระลึกถึงพระคุณผู้ที่ยอมสละไตให้ ได้แก่ คุณแม่ พี่ชาย และลูกทั้งสองคน เตรียมจองเตียงนัดเข้าอยู่โรงพยาบาลเพื่อเปลี่ยนไตไว้เรียบร้อย พอใกล้วันทำไปบอกเลิก เพราะคิดว่าทุกคนก็รักชีวิต ไม่ควรไปเอาเปรียบเขา รอฟอกเลือดไปก่อน ราว 4 ปี จึงได้ไตจากทางกาชาด และได้เปลี่ยนไตเป็นที่เรียบร้อย บางท่านฟอกนานถึง 25 ปี

ชีวิตหลังเปลี่ยนไต ได้เปลี่ยนมา 10 ปี ทุกอย่างเข้าที่เหมือนเดิม ต้องนึกไว้เสมอว่าภูมิต้านทานต่ำ ติดเชื้อโรคง่าย เพราะต้องกินยากดภูมิต้านทานไว้ด้วยไตเป็นของคนอื่น ได้ใช้ชีวิตใกล้เคียงปกติ เคยชอบเที่ยวชอบเดินทางก็ไปกับกลุ่มเพื่อนฝูงได้สมใจด้วยความระมัดระวังตลอด

คนไข้โรคไตวายเรื้อรัง ชีวิตต้องทุกข์ระหว่างรอฟอกเลือดเพื่อเปลี่ยนไต จึงต้องระวังดูแลสุขภาพให้ดี หากรู้สึกร่างกายผิดปกติต้องรีบปรึกษาแพทย์เพื่อให้ชีวิตได้มีสุขภาพดียืนยาว.